Με τη σημερινή Κυριακή εισερχόμαστε σε μια νέα, την πιο κατανυκτική περίοδο του Εκκλησιαστικού Έτους. Η Περίοδος του Τριωδίου που αρχίζει με την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου και διαρκεί 70 μέρες με κορύφωση το εσπέρας του Μεγάλου Σαββάτου.

Σ’ αυτές τις πρώτες Κυριακές του Τριωδίου, που αποτελούν την προετοιμασία μας για την Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή του Πάσχα, οι Κυριακές παίρνουν την ονομασία τους από το περιεχόμενο της Ευαγγελικής Περικοπής που διαβάζεται κατά τη Θεία Λειτουργία. Έτσι και η σημερινή Κυριακή παίρνει την ονομασία «Του Τελώνου και του Φαρισαίου» από την ομώνυμη Παραβολή που ακούστηκε στο ιερό Ευαγγέλιο.

Ο Χριστός, παίρνοντας αφορμή από την στάση των Γραμματέων και των Φαρισαίων για τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρονταν στους άλλους ανθρώπους και θέλοντας να καυτηριάσει τον λανθασμένο τρόπο θρησκευτικότητάς τους, που δεν ήταν τίποτα άλλο, παρά μια τυπολατρία, μίλησε μ’ ένα παραβολικό τρόπο για δύο χαρακτηριστικές προσωπικότητες της εποχής εκείνης.

Από τη μια ένας Φαρισαίος. Οι Φαρισαίοι θεωρούνταν οι πιο θρησκευόμενοι και ήθελαν να έχουν την αποκλειστικότητα του Θεού. Δηλαδή,ο Θεός ακούει και δέχεται μόνο αυτούς. Από την άλλη ένας Τελώνης. Οι Τελώνες, εξαιτίας του επαγγέλματός τους, επέβαλλαν στους ανθρώπους μεγάλους και δυσβάστακτους φόρους, μια πράξη που αδικούσε κατάφωρα όλους, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να μην τους θέλουν, να τους αποστρέφονται και να τους θεωρούν ως τους πιο αμαρτωλούς.

Και οι δύο αυτοί άνθρωποι, καθώς διηγείται ο Χριστός, πήγαν στην Εκκλησία για να προσευχηθούν. Ο Φαρισαίος στάθηκε ψηλά, ώστε να γίνεται αντιληπτός από όλους, και με περήφανη στάση έκανε μια παρουσίαση του εαυτού του για τις αρετές που τον κοσμούσαν. Έλεγε χαρακτηριστικά∙ «σε ευχαριστώ Θεέ μου, γιατί δεν είμαι όπως τους άλλους, κλέφτης, άδικος, μοιχός ή και σαν αυτόν εδώ τον Τελώνη». Ο Τελώνης, αντίθετα από τον Φαρισαίο, απομακρύνθηκε σε ένα σημείο του ναού και χωρίς να τον βλέπει κανένας, κτυπούσε στο στήθος του και έλεγε την προσευχή, βγαλμένη μέσα από την αγαπώσα καρδία του∙ «Θεέ μου συγχώρησέ με τον αμαρτωλό».

Μέσα από το περιεχόμενο της προσευχής του καθενός, φαίνεται καθαρά και η όλη στάση και συμπεριφορά τους και απέναντι στο Θεό, αλλά και έναντι των ανθρώπων. Ο Φαρισαίος διακατεχόταν από ένα απέραντο εγωϊσμό. Αν και διατεινόταν ότι ήταν ο «άνθρωπος του Θεού», δεν μπορούσε να δείξει τη συμπόνια και την αγάπη προς τον πλησίον του. Η προσευχή του, εκτός από μια παρουσίαση του εαυτού του, διακρινόταν και από το πνεύμα της κατάκρισης για τον Τελώνη, αλλά και για τον κάθε αμαρτωλό άνθρωπο. Αντίθετα, ο Τελώνης, αυτός που όλοι τον κατηγορούσαν και εθεωρείτο ως ο πιο αμαρτωλός των ανθρώπων, μέσα σε πνεύμα ταπεινοφροσύνης, το μόνο που ζητούσε ήταν το έλεος και τη συγχώρεση από το Θεό. Η ουσία και το περιεχόμενο της προσευχής του ήταν αυτό που ο Θεός ζητά πρώτα και πάνω από όλα από τον καθένα μας.

Δύο χαρακτηριστικές μορφές και συνάμα στάσεις ζωής, μας παρουσιάζει μέσα από την παραβολή σήμερα ο Χριστός. Από τη μια το υπερήφανο και υπεροπτικό πρόσωπο του Φαρισαίου και από την άλλη το ταπεινό φρόνημα του Τελώνη. Την μια μάς καλεί να την αποστραφούμε και την άλλη να την μιμηθούμε, καθώς και ο υμνωδός ψάλλει∙ « Φαρισαίου φύγωμεν ὑψηγορίαν καί τοῦΤελώνου μάθωμεν τό ταπεινόν ἐν στεναγμοῖς». Ο φαρισαϊκός τρόπος ζωής έντονα ελέγθηκε από τον Χριστό. Ας θυμηθούμε τα φοβερά εκείνα «ουαί», δηλαδή «αλοίμονον σε σας», που απευθύνει ο Χριστός προς τους Γραμματείς και τους Φαρισαίους, καυτηριάζοντας τον αθέμιτο τρόπο ζωής και πολιτείας τους. Από την άλλη, ας εγκύψουμε στη ζωή και το παράδειγμα των Αγίων της Εκκλησίας μας, οι οποίοι με το ταπεινό φρόνημά τους νίκησαν και κέρδισαν το έλεος του Θεού.

Αδελφοί μου. Βρισκόμαστε στην αρχή του Τριωδίου.  Ένας δρόμος, που μας καλεί η Εκκλησία να βαδίσουμε για να φτάσουμε στην Ανάσταση. Να τον βαδίσουμε κατακτώντας με τον αγώνα μας τις αρετές που πρέπει να κοσμούν τη ζωή μας. Την πρώτη και τη βασική αρετή, το πρώτο σκαλοπάτι μάς προβάλλει ο Χριστός και μας κινεί να το ανεβούμε. Χωρίς το ταπεινό φρόνημα του Τελώνη δεν θα μπορέσουμε να κερδίσουμε τις άλλες αρετές. Ιδού, λοιπόν, καιρός ευπρόσδεκτος. Ας αγωνιστούμε όλοι μας βάζοντας αρχή  την κατάκτηση της ταπεινοφροσύνης και την αγάπη προς τον πλησίον. Καλό Τριώδιο!

                                                   Πρωτοσυγκελλεύων π. Θεόδωρος Στυλιανού