Οι δυο πρώτες Κυριακές του Τριωδίου οι γνωστές ως Κυριακή του Τελώνη και του Φαρισαίου και Κυριακή του Ασώτου, έχουν ένα βασικό κοινό χαρακτηριστικό. Μέσα από τα αναγνώσματα και την υμνολογία τους προβάλλεται η μετάνοια του αμαρτωλού ως ουσιαστική προϋπόθεση της  σωτηρίας και εξυμνείται η χωρίς τέλος αγάπη του Θεού, που δέχεται τον πεπτωκότα άνθρωπο όσο μεγάλη και αν είναι η πτώση του.Οι γνωστότατοι ύμνοι που ψάλλονται στην ακολουθία του όρθρου την περίοδο του Τριωδίου: «της μετανοίας άνοιξόν μοι πύλας ζωοδότα» και «της σωτηρίας εύθυνον μοι τρίβους Θεοτόκε», εκφράζουν ακριβώς αυτή τη σχέση μεταξύ μετάνοιας και θείου ελέους και πολύ σωστά θεωρούνται ως δηλωτικοί της συντριβής του Τελώνη και επιστροφής του ασώτου γιού αντίστοιχα.

      Η εικόνα του Θεού της αγάπης που μακροθυμεί, αγαπά και συγχωρεί το πλάσμα του, προβάλλεται έντονα, τόσο στην Αγία Γραφή όσο και στα έργα των Πατέρων της εκκλησίας. Σκοπός η ελπίδα στον αγωνιζόμενο για να μην αποκάμει και πέσει στη ραθυμία. Η απελπισία, άλλωστε, θεωρείται τέχνασμα και επιτυχία του διαβόλου.

     Στην Αγία Γραφή αναφέρονται και καταδικάζονται οι απόψεις και η συmπεριφορά ανθρώπων που θεωρούσαν ότι έχουν εξασφαλίσει τη σωτηρία τους μόνο και μόνο επειδή ανήκαν στον περιούσιο λαό του Θεού ή ήταν απόγονοι του Αβραάμ. Κατά τον ίδο τρόπο θα αποδοκιμαστούν από τον Κύριο όσοι νομίζουν πως θα σωθούν χωρίς προσπάθεια και αγώνα επειδή έχουν βαπτισθεί, ή απλά επειδή ο Θεός είναι ελεήμονας και φιλάνθρωπος. 

      Η αποδοκιμασία κατά την ημέρα της κρίσεως από τον Κύριο είναι η ελεύθερη επιλογή του ανθρώπου και ειδικότερα του αμαρτωλού ανθρώπου. Ο Θεός είναι αγάπη, αλλά είναι και δικαιοσύνη. Για να μην επαναπαυόμαστε λοιπόν στη χριστιανική μας ιδιότητα και να θεωρούμε ότι ο Θεός θα μας ελεήσει χωρίς να καταβάλουμε την παραμικρή προσπάθεια, η Εκκλησία καθιέρωσε την Κυριακή της Απόκρεω να διαβάζεται το ευαγγέλιο της μέλλουσας  κρίσης. Ένα κείμενο που ταρακουνά τις ράθυμες ψυχές, με την υπενθύμιση της ώρας εκείνης που θα έρθει ο Υιός του Θεού όχι πια για κηρύξει, αλλά για να κρίνει.

     Οι αναφορές στη Δευτέρα παρουσία και τη μελλοντική κρίση προκαλούν στους περισσότερους δυσάρεστα συναισθήματα. Πολλοί δεν επιθυμούν τέτοιες συζητήσεις, γιατί δεν θέλουν να χάσουν τη ζωή των απολάυσεων και ηδονών. Άλλοι φοβούνται την κρίση, γιατί συναισθάνονται την κακή πνευματική τους κατάσταση.

     Η δεύτερη παρουσία του Κυρίου, η κρίση, η κόλαση και ο παράδεισος δεν είναι καταστάσεις φανταστικές. Το αδιάψευστο στόμα του Κυρίου δεν βεβαιώνει απλά τις πραγματικότητες αυτές,  αλλά επιπλέον καθορίζει τις προυποθέσεις για μια καλήν απολογίαν επί του φοβερού βήματος Του. Σημαντική αλλά όχι αποκλειστική προϋπόθεση είναι τα καλά έργα. Η προσφορά υλικών αγαθών σε όσους τα έχουν ανάγκη, η συμπαράσταση σε αυτούς που ποικιλότροπα υποφέρουν, η διακονία του πλησίον, γενικά, είναι χωρίς αμφιβολία μεγάλες χριστιανικές αρετές, οι οποίες δεν πρέπει να θεωρούνται ως μοναδικά κριτήρια για την εισδοχή στην ουράνια βασιλεία.

    Ο ευαγγελιστής Ματθαίος σήμερα προτάσσει των καλών έργων την πίστη στην ύπαρξη της αιώνιας ζωής, την βεβαιότητα ότι η τελική κρίση θα συντελεσθεί και κριτής των πάντων θα είναι ο υιός του ανθρώπου, που θα παρουσιαστεί την ώρα εκείνη με όλη Του τη δόξα όχι για να διδάξει, αλλά για να κρίνει τον καθένα μας με βάση τα έργα της πίστεως μας.