« …ἄνθρωπός τις εἶχε δύο υἱούς» (Λουκᾶ 15, 11).

  Μεγάλη αμηχανία αισθάνεται κάποιος, όταν πρέπει να αγγίξει τη σημερινή́ παραβολή́ του Ασώτου και να κάνει μια προσπάθεια να την αναπτύξει, έστω και ακροθιγώς. Είναι από́ τα σημαντικότερα κείμενα της Αγίας Γραφής, γι’ αυτό́ καί η πενία μας μπροστά́ σ’ έναν τέτοιο θησαυρό́ γίνεται ακόμη πιο φανερή́. Τρία είναι τα μεγάλα μηνύματα και νοήματα αυτής της τόσο όμορφης ιστορίας, που είπε σήμερα ο Χριστός. 

            Το πρώτο είναι η αγάπη του Πατέρα, το δεύτερο είναι η μετάνοια του Ασώτου και το τρίτο είναι η σκληρότητα του μεγάλου αδελφού. Η αγάπη του Πατέρα εκφράζεται τόσο ζωντανά́ σ’ αυτή́ την παραβολή́, που θα μπορούσε, αντί για παραβολή́ του Ασώτου, να ονομαστεί παραβολή́ της πατρικής αγάπης. Ο πατέρας αγαπάει τόσο πολύ́  το παιδί του, ώστε χαρίζει αβίαστα το κομμάτι της περιουσίας που νομίζει ο μικρός υιός ότι του ανήκει. Ο πατέρας αγαπάει τόσο πολύ́ το παιδί του, ώστε σέβεται απόλυτα την ελευθερία του. Σέβεται ακόμη και το λάθος του παιδιού του. Ο πατέρας αγαπάει τόσο πολύ́, ώστε δεν κουράζεται να περιμένει. Περιμένει και ελπίζει στην επιστροφή́ και στη μετάνοια. Ο πατέρας αγαπάει τόσο πολύ́, ώστε, όταν γίνεται αυτή́ η επιστροφή́, δεν διστάζει πρώτος να τρέξει κοντά́ στο μετανιωμένο παιδί του. Αγαπάει τόσο πολύ́, ώστε δεν διστάζει ούτε για μια στιγμή́ να συγχωρέσει το παιδί του. Αυτός ο πατέρας είναι ο Πατέρας όλων μας. Είναι ο Θεός Πατέρας. Ο Θεός Πατέρας βγαίνει κάθε φορά στο μπαλκόνι του σπιτιού Του, που είναι η Ωραία Πύλη, και μας περιμένει να επιστρέψουμε κοντά́ Του. Μας καλεί «μετά φόβου, πίστεως καί αγάπης» όχι μόνο να επιστρέψουμε, όχι μόνο να μας αγκαλιάσει, αλλά μας καλεί καί μας περιμένει να ενωθούμε μαζί Του. Μας περιμένει να ενωθούμε μαζί Του και να μείνουμε έτσι ενωμένοι για πάντα στο μεγάλο Δείπνο της Βασιλείας Του, στο μεγάλο πανηγύρι του Παραδείσου, σ’ αυτή́ την ατελείωτη χαρά της αγάπης Του, που έχει αρχή και δεν έχει τέλος. Σ’ αυτό́ το γλέντι, που το έχει ετοιμάσει για μας με φροντίδα, προκειμένου να νιώσουμε και πάλι παιδιά́ Του, «…ἵνα τήν υἱοθεσίαν ἀπολάβωμεν» (Γαλ. 4, 5).

              Δεύτερον, η μετάνοια του Ασώτου. Η μετάνοια του φοβερού αυτού παιδιού έχει όλα τα στοιχεία της αληθινής μετάνοιας. Σ’ αυτή́ την ποιότητα της μετάνοιας καλούμαστε όλοι εμείς οι άσωτοι κάθε εποχής να φτάσουμε. Τα γνωρίσματα της πραγματικής μετάνοιας, σύμφωνα με το παράδειγμα του Ασώτου, είναι τά εξής: κατ’ αρχήν η μετάνοια είναι αποτέλεσμα βαθύτατου πόνου και πείνας. Όταν πόνεσε και πείνασε ο Άσωτος, τότε μετάνιωσε καί επέστρεψε. Ο σύγχρονος άνθρωπος εξωτερικά ούτε πονάει ούτε πεινάει. Εσωτερικά́ όμως υποφέρει, πονάει από́ τα λάθη του, πεινάει για αγάπη, για χαρά́, για ειλικρίνεια. Νιώθει ως ναυαγός του Παραδείσου και νοσταλγεί τη χαμένη πατρίδα, που ποτέ́ δεν γνώρισε, γιατί είναι σαν μετανάστης πολλών γενεών σε ξένο τόπο. Έπειτα η μετάνοια είναι αποτέλεσμα αυτογνωσίας και ενδοσκοπήσεως. «Εἰς ἑαυτόν δέ ἐλθών», μας λέγει ο Χριστός. Για να γυρίσει κάποιος στο Θεό́, πρέπει να γυρίσει στον εαυτό́ του πρώτα. Δεν μπορούμε να έχουμε πραγματική́ μετάνοια, αν δεν ξέρουμε ποιοί είμαστε, ποιά είναι τα προτερήματά́ μας και ποια τα ελαττώματά́ μας, ποιά είναι τα χαρίσματά́ μας και που υστερούμε. Δεν είναι δυνατόν να γυρίσουμε στον Πατέρα, αν δεν έχουμε επίγνωση πόση περιουσία του φάγαμε και πόσο άσκοπα την ξοδέψαμε. Στη συνέχεια η μετάνοια έχει ταπείνωση. Αν νομίζουμε ότι μπορούμε να επιστρέψουμε φορτωμένοι με τον εγωισμό́ μας, τότε ποτέ́ δεν θα βρούμε το δρόμο της επιστροφής. Χρειάζεται ταπείνωση να ομολογήσουμε τα λάθη μας μπροστά́ στον Πατέρα μας και να  ζητήσουμε από́ Εκείνον να τα ξεχάσει. Έπειτα η μετάνοια χρειάζεται δύναμη. Είναι μακρύς και δύσκολος ο δρόμος της επιστροφής. Θέλει πολύ́ μεγάλη δύναμη να ξαναπερπατήσεις ένα δρόμο αντίστροφα. Θέλει δύναμη να πολεμήσεις τις αναμνήσεις που σου φέρνει αυτός ο δρόμος. θέλει δύναμη να ξεπερνάς τις θλιβερές εμπειρίες που, όταν τις πρωτοβίωσες, νόμιζες ότι θα σου φέρουν τη χαρά και την ευτυχία, αλλά σου έφεραν τον πόνο και την πείνα. Αυτή τη δύναμη η μετάνοια θα τη βρει μόνον αν στηρίζεται στην πίστη. Η πίστη ότι ο Θεός σε περιμένει και είναι έτοιμος να σου διαγράψει κάθε λάθος θα σου δώσει τη δύναμη της επιστροφής. Τέλος πρέπει να πούμε ότι το πιο σημαντικό στοιχείο της μετανοίας είναι η εμμονή. Δεν είναι αρκετό να επιστρέψουμε στον Πατέρα. Αξία έχει να επιστρέψουμε και να μείνουμε κοντά́ Του. Διότι, αν είναι να επιστρέψουμε και να ξαναφύγουμε, τότε καλύτερα να μην επιστρέφαμε ποτέ́. Σ’ αυτό το σημείο συνίσταται η πραγματική μετάνοια. Η επιστροφή́ μας να μην είναι κάτι ευκαιριακό́ καί ανώριμο. Αξία έχει η επιστροφή μας νά έχει τό στοιχείο της μονιμότητας, για να είναι πραγματική επιστροφή.

            Το τρίτο στοιχείο της παραβολής είναι η σκληροκαρδία του μεγάλου αδελφού. Αυτό το πρόσωπο στάθηκε πάντοτε το καλό παιδί για τον πατέρα του, αλλά δεν έγινε ποτέ καλός άνθρωπος. Ο μεγάλος αδελφός είναι όλοι αυτοί οι ενάρετοι και εγκρατείς, οι ευσεβείς και προσεκτικοί, όλοι αυτοί πού έχουν αναλάβει να σώσουν την Ορθοδοξία και την Εκκλησία από τους αιρετικούς και από τους ανήθικους, αλλά ξέχασαν να αγαπούν. Ο μεγάλος αδελφός είναι όλοι εκείνοι που διαφυλάσσουν με προσοχή όλες τις τυπικές οδηγίες της πίστεως, εκτός από την πιο σπουδαία, που είναι η αγάπη. Ο μεγάλος αδελφός είναι όλοι αυτοί που θεωρούν τήν Εκκλησία κτήμα τους καί κλείνουν τίς πόρτες της σέ καθέναν πού τόν θεωρούν ανήθικο, αιρετικό και ξένο. Ο μεγάλος αδελφός είναι όλοι αυτοί που προσεύχονται νυχθημερόν για τη σωτηρία τους, αλλά αρνούνται να βοηθήσουν στη σωτηρία των αδελφών τους. Ο μεγάλος αδελφός είναι όλοι αυτοί που πάντοτε νομίζουν ότι υπακούουν στον πατέρα τους τυφλά, αλλά ποτέ δεν αγάπησαν τον πατέρα τους πραγματικά και ποτέ δεν έκαναν τον κόπο να μάθουν το αληθινό Του πρόσωπο και το αληθινό́ Του θέλημα.

             Αυτή την περισπούδαστη Κυριακή ας στοχαστούμε πάνω στα τρία πρόσωπα που πρωταγωνιστούν στη διήγηση του Ιησού. Ο Πατέρας μας δίνει ελπίδα και κίνητρο επιστροφής. Ο μικρός υιός, ο άσωτος, μας δίνει τον τρόπο της αληθινής μετανοίας. Ο μεγάλος και πρωτότοκος υιός μας βοηθάει να κατανοήσουμε τον κίνδυνο που διατρέχουμε όλοι μας, αν δεν οικοδομήσουμε μια αληθινή και ουσιαστική σχέση με το Θεό. Να δεχθούμε το Θεό όπως είναι και όχι όπως Τον θέλουμε. Να αγαπήσουμε αληθινά όλους αυτούς που αγαπάει ο Θεός, όσο δύσκολο και αν φαίνεται. Να θυμόμαστε πως η αγάπη του Θεού για τους καιροσκόπους, τους υποκριτές και τους ψεύτες είναι απεχθής και προκαλεί πόνο. Γιά τους ασώτους, όμως, είναι επιθυμητή καί προκαλεί πληρότητα και χαρά. Ως άσωτοι, λοιπόν, να αφηνόμαστε στην αγκαλιά́ Του, για να Τον απολαμβάνουμε και τώρα και πάντοτε. Αμήν.

                                                                         Αρχιμανδρίτης Νεκτάριος Μπακόπουλος