Η προσωπικότητα της Παναγίας και οι αρετές της

       Ο Αύγουστος είναι ο μήνας της Παναγίας. Γιορτάζουμε την κοίμηση της Θεοτόκου και για δεκαπέντε μέρες τελούμε τις παρακλήσεις προς την Υπεραγία Θεοτόκο. Οι Ορθόδοξοι τιμούν πάρα πολύ την Παναγία μας. 

     Τα χαρίσματα της Θεοτόκου είναι πάρα πολλά. Είναι δύσκολη η σκιαγράφηση της Αειπαρθένου και Μητέρας του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Χρειάζεται κάποιος να καταβάλει πολλή προσπάθεια, για να  τολμήσει να περιγράψει τα χαρίσματα της Υπεραγίας Θεοτόκου. Ο Άγιος Αθανάσιος μας βεβαιώνει ότι ήταν γεμάτη με όλες τις δωρεές του Αγίου Πνεύματος. Παρουσιάζεται σεμνή και ντροπαλή, προσεκτική και συνετή, με φρόνηση και υπέρλαμπρη αγνότητα και καθαρότητα, με δυνατή πίστη, με ολόψυχη υπακοή και βαθιά ταπείνωση. Οι αρετές της Θεοτόκου είναι πάρα πολλές, γι’ αυτό και την μακαρίζουν και την τιμούν όλες οι γενεές. Ο τίτλος τιμής  «Κεχαριτωμένη» που της απηύθυνε ο Αρχάγγελος, έμεινε αιώνιος και μας δείχνει πόσο υπέροχος ήταν ο χαρακτήρας της και σπάνια η διαγωγή της, για να της δοθεί αυτός ο τίτλος από τον Θεό, που ξεπερνά όλους τους τίτλους που μπορεί ο κόσμος να προσφέρει.

   Στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου η  απάντησή της στον Αρχάγγελο «Ιδού η δούλη Κυρίου γένοιτό μοι κατά το ρήμα σου» φανερώνει την τέλεια αφοσίωσή της και την εγκάρδια υποταγή της στο θέλημα του Θεού. Έκλινε την κεφαλή της με άκρα ταπείνωση και πλήρη εμπιστοσύνη στο θέλημα του Θεού. Αυτό σήμαινε την ακλόνητη επιθυμία της να πειθαρχήσει  στο Θεό, οτιδήποτε και αν επρόκειτο να της στοιχίσει αυτό. 

         Η Παναγία είναι το πιο υπέροχο και αγιότερο πλάσμα που εγνώρισε η ανθρωπότητα. Μια ηθική φυσιογνωμία μοναδικής και εξαίρετης ωραιότητας, αφού κανένα άλλο πλάσμα δεν κοσμήθηκε με τόσες αρετές, χάριτες και ευλογίες. 

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

         Η Θεοτόκος Μαρία έχει μεγάλη αξία και σπουδαία θέση στην Εκκλησία, ακριβώς γιατί ήταν το πρόσωπο εκείνο που περίμεναν όλες οι γενεές, και αυτή έδωσε στον Λόγο του Θεού την ανθρώπινη φύση. Έτσι, το πρόσωπο της Θεοτόκου συνδέεται στενά με το πρόσωπο του Χριστού. Και η αξία της Παναγίας δεν οφείλεται μόνο στις αρετές της, αλλά κυρίως στον καρπό της κοιλίας της. Γι’ αυτό, η Θεοτοκολογία συνδέεται στενώτατα με την Χριστολογία. Όταν κάνουμε λόγο για τον Χριστό, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε αυτήν που του έδωσε σάρκα, και όταν κάνουμε λόγο για την Παναγία, αναφερόμαστε ταυτόχρονα και στον Χριστό, γιατί από Αυτόν αντλεί χάρη και αξία. 

     Η Υπεραγία Θεοτόκος  είναι το περισσότερο τιμώμενο πρόσωπο μετά από την Αγία Τριάδα. Ονομάζεται  Παναγία, γιατί είναι η αγιότατη όλων (παν-αγία) και αυτό επεκράτησε όλων των άλλων επιθέτων που της δόθηκαν , όπως Θεοτόκος, Οδηγήτρια, Υπεραγία Παρθένος, Ελεούσα κλπ. 

     Η εκκλησία μας τιμά πολύ την Παναγία. Την τιμά στις 25 Μαρτίου στην εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου 15 Αυγούστου, της γεννήσεως της Θεοτόκου στις 8 Σεπτεμβρίου , στα Εισόδια της Θεοτόκου 21 Νοεμβρίου, στη Σύναξη της Θεοτόκου     26 Δεκεμβρίου.

   Οι ευαγγελιστές  Μάρκος και Ιωάννης αναφέρουν κάποιες περιπτώσεις εμφάνισης της Μαρίας κατά τη δημόσια ζωή του Κυρίου, όπως είναι π.χ. το θαύμα του γάμου της Κανά. Όλοι οι Ευαγγελιστές αναφέρουν επίσης την παρουσία της Παναγίας στο σταυρικό θάνατο του Κυρίου. Στις Πράξεις των Αποστόλων, οι Απόστολοι μαζί με την Παναγία αναμένουν την οριστική λήψη του Αγίου Πνεύματος «συν γυναξί και Μαρία τη μητρί του Ιησού» (Πραξ.Α΄14) Το χωρίον αυτό δείχνει τη διάκριση και την τιμή που απολάμβανε η Μαρία σαν μητέρα του Ιησού. Ο Λουκάς δίνει αρκετά γλαφυρά στοιχεία για την Θεοτόκο, όπως το περιστατικό της συνάντησης με την Ελισάβετ. Ο Λουκάς, ιδιαίτερα, πρόβαλε την τιμή προς την μητέρα του Ιησού.

    Η τιμή που αποδίδει η εκκλησία μας στη Θεοτόκο είναι εξαιρετική. Πρέπει όμως να γνωρίζουμε ότι ουδέποτε εξισώνουμε την Θεοτόκο με τον Υιό της. Οι χαρακτηρισμοί που αποδίδονται στον Χριστό δεν αποδίδονται και στη Μαρία, παρά μόνο ως προς την σχέση της προς Αυτόν, που είναι σχέση της Μητέρας του Θεανθρώπου. Στη Μαρία αποδίδονται οι χαρακτηρισμοί Παναγία, Θεοτόκος, Αγία Αγίων, Δέσποινα , Κυρία κλπ.

    Από την ημέρα της Πεντηκοστής και ακόμα πιο πριν, μετά την σταύρωση και την Ανάσταση του Κυρίου, η  Μαρία εξακολουθεί να μένει  μαζί με τον Ευαγγελιστή Ιωάννη και να λαμβάνει  μέρος στη γενικότερη ζωή της  Εκκλησίας, μέχρι την κοίμησή της. Μετά την Κοίμηση της Θεοτόκου ο Ευαγγελιστής Ιωάννης αναχώρησε για την Έφεσο. Η κοίμηση της Θεοτόκου εορτάζεται στις 15 Αυγούστου και ο τάφος της, σύμφωνα πάντα με την παράδοση βρίσκεται στη Γεθσημανή.

    Η εκκλησιαστική παράδοση αναφέρει ότι η Θεοτόκος παρακολούθησε και συμμετέσχε στα πιο σπουδαία γεγονότα της επίγειας ζωής του Κυρίου, όπως είναι το πρώτο θαύμα του, η Σταύρωση, οι αναστάσιμες εμφανίσεις του, η Ανάληψη και αργότερα  παρουσιάζεται η Παναγία και στις εικόνες της Πεντηκοστής.

 Η παναγία Θεοτόκος ως μεσίτρια

        Ο Κύριος, εκτός από τη δόξα που χάρισε στη θεομήτορα, της εμπιστεύθηκε κι ένα ύψιστο λειτούργημα: το πρεσβευτικό ή μεσιτικό λειτούργημα. Την ανάδειξε, δηλαδή, πρεσβευτή και μεσίτρια πρώτη και εδώ ανάμεσα σε όλους τους πρεσβευτές αγίους που είναι διαπιστευμένοι στον ουράνιο θρόνο. Ανάμεσα σε όλους αυτούς η Παναγία «προίσταται πρεσβεύουσα». Η Παναγία Θεοτόκος πρεσβεύει υπέρ των ανθρώπων και του κόσμου. Οι πρεσβείες της όμως, αναφέρονται και σε επί μέρους θέματα και προβλήματα της ατομικής, κοινωνικής και πολιτικής ζωής και ιστορίας των ανθρώπων.  Η καθιέρωση της Παναγίας ως μεσίτριας είναι δεδομένη, καθώς επίσης και η θέληση της να μας βοηθήσει. Ό,τι απομένει για μας είναι η καταφυγή προς αυτήν με την προσευχή την ατομική, ή την κοινή.

        Στην υμνολογία της Εκκλησίας η Θεοτόκος χαρακτηρίζεται με αμέτρητους χαρακτηρισμούς, επίθετα και εικόνες.     Σύμφωνα με την ωραία υμνολογία μας υπήρξε η «κόρη της χάριτος», το κρυστάλλινο αρχείο των χαρίτων του αγίου Πνεύματος. Έγινε το εκλεκτό σκεύος, ο πανάμωμος ναός του Υψίστου Θεού. Υπήρξε η δούλη Κυρίου, η ευλογημένη μεταξύ όλων των γυναικών, η μακαρία, η κεχαριτωμένη κόρη, η μητέρα της Καινής Κτίσεως, το κέντρο της σωτηρίας μας. Ανεδείχθη η δόξα και το καμάρι όλων των γυνακών. Φέρει και θα φέρει πάντα δύο λαμπρά και απαράμιλλα φωτοστέφανα, το φωτοστέφανο της παρθενίας και το φωτοστέφανο της μητρότητας. 

     Στη λατρεία της Εκκλησίας  η Παναγία έχει τιμητική θέση. Η Παναγία δεσπόζει στη δημόσια λατρευτική σύναξη των πιστών στη Θεία Λειτουργία. Η πρώτη εκτενής ικεσία ολοκληρώνεται με μνημόνευση της Θεοτόκου. «Της Παναγίας αχράντου υπερευλογημένης ενδόξου δεσποίνης ημών Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας….»

      Η Παναγία από τα Βυζαντινά χρόνια ετιμάτο στην Κύπρο. Τα πιο σημαντικά μοναστήρια της Κύπρου είναι αφιερωμένα στην Παναγία (Κύκκου, Μαχαιρά, Τροοδίτισσας, Χρυσορρογιάτισσας) καθώς και άλλα που λειτουργούσαν πριν και μετά διαλύθηκαν ( Άρακα, Ασίνου, Αψινθιώτισσα, Παλλουριώτισσα, Μεγάλου Αγρού, Καθάρων, Φανερωμένης, Κανακαριάς κλπ)

    Υπάρχουν πολλές εκκλησίες προς την Παναγία, που έχουν μεγάλη ιστορική σημασία: Θεοτόκος η Αγγελόκτιστη, Χρυσοσπηλιώτισσα, Χρυσελεούσα, Χρυσαλιννιώτισσα κλπ).

     Πολλές παραδόσεις είναι αφιερωμένες στην Παναγία. Σ’ ολόκληρη την Κύπρο υπάρχουν διηγήσεις για εκατοντάδες εμφανίσεις και θαύματα της Παναγίας. Ένας μεγάλος αριθμός τοπωνυμίων προήλθαν από επίθετα της Παναγίας. Επίσης, τοπικά επίθετα της Παναγίας προήλθαν από προϋπάρχοντα  κυπριακά τοπωνύμια (Κυκκώτισσα, Τροοδίτισσα). 

   Την Παναγία μας την τιμούμε και την αγαπούμε, γιατί είναι η Μητέρα όλων των χριστιανών. Ευχόμαστε η Υπεραγία Θεοτόκος να πρεσβεύει στον Υιό της να σώσει και την Κύπρο και την Ελλάδα από τις επιβουλές του Τούρκου κατακτητή που επιβουλεύεται την ακεραιότητα και ανεξαρτησία μας. Η βοήθεια της ας είναι πάντοτε μαζί μας.  

                                                                                           Αλέξανδρος Ταπάκης 

                                                                                                Θεολόγος