Κυριακή μετά τα Φώτα, αγαπητοί χριστιανοί, η σημερινή.  Ζούμε,ακόμη, μέσα στην πνευματική ατμόσφαιρα της μεγάλης γιορτής.  Πολλοί ύμνοι που ακούσαμε σήμερα αναφέρονταν στο γεγονός της βαπτίσεως του Κυρίου μας στα νερά του Ιορδάνη ποταμού.  Οι ύμνοι των Θεοφανίων συσχετίζουν τη βάπτιση του Χριστού με το δικό μας βάπτισμα, που είναι η αρχή της πνευματικής μας πορείας μέσα στην Εκκλησία.

Στο ευαγγέλιο της περασμένης Κυριακής, ‘Προ των Φώτων’, ακούσαμε τον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο να κηρύττει βάπτισμα μετανοίας στο λαό.  Όσοι δέχονταν το κήρυγμά του, βαπτίζονταν στον Ιορδάνη, «ἐξομολογούμενοι τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν».  Άρχιζαν έτσι μια καινούρια ζωή προετοιμασίας για να δεχτούν το κήρυγμα της αγάπης του Θεανθρώπου και να ενταχθούν στην Εκκλησία Του διά του βαπτίσματος της σωτηρίας, που πήγασε από το δικό Του βάπτισμα την ημέρα των Θεοφανίων.

Το ευαγγέλιο σήμερα μας λέει, ότι ο Κύριός μας μετά τη βάπτισή Του, έφυγε από την περιοχή της Ιουδαίας και πήγε στη Γαλιλαία.  Εγκαταλείπει τη Ναζαρέτ και κατοικεί στην Καπερναούμ που βρισκόταν κοντά στη θάλασσα, στα σύνορα των φυλών Ζαβουλών και Νεφθαλείμ.  Ο ευαγγελιστής Ματθαίος βλέπει στην κίνηση αυτή του Κυρίου μας την πραγματοποίηση της σχετικής προφητείας του προφήτη Ησαΐα.  Έλεγε η προφητεία: «Γῆ Ζαβουλὼν καὶ γῆ Νεφθαλείμ, ὁδὸν θαλάσσης, πέραν τοῦ Ἰορδάνου, Γαλιλαία τῶν ἐθνῶν, ὁ λαὸς ὁ καθήμενος ἐν σκότει εἶδε φῶς μέγα καὶ τοῖς καθημένοις ἐν χώρᾳ καὶ σκιᾷ θανάτου φῶς ἀνέτειλεν αὐτοῖς.»

Δηλαδή, «η περιοχή της φυλής Ζαβουλών και η περιοχή της φυλής Νεφθαλείμ, που εκτείνεται πλησίον της θαλάσσης της Γεννησαρέτ και προς ανατολάς του Ιορδάνου, η Γαλιλαία η γεμάτη από ειδωλολάτρες, ο λαός που κάθεται στο σκοτάδι της θρησκευτικής αγνοίας και πλάνης, είδε πνευματικόν φως μέγα, τον Χριστόν, και εις αυτούς που κάθονται δούλοι ψυχικώς εις την χώραν, που την σκεπάζει καταθλιπτικόν το πυκνότατον σκοτάδι της αμαρτίας και του θανάτου, ανέτειλε και έλαμψε φως από τον ουρανόν».

Το ευαγγελικό ανάγνωσμα τελειώνει με τη φράση: «Ἀπὸ τότε ἤρξατο ὁ Ἰησοῦς κηρύσσειν καὶ λέγειν· μετανοεῖτε· ἤγγικε γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν.»  Κάνει εντύπωση ότι ο Κύριός μας κηρύττει τα ίδια ακριβώς που κήρυττε και ο Πρόδρομός Του, βαπτιστής Ιωάννης: «Μετανοείτε, διότι έχει πλησιάσει πλέον η βασιλεία των ουρανών».  Ο Θεάνθρωπος δεν πρόσθεσε τίποτε.  Μετάνοια ήταν το κήρυγμα όλων των προφητών και του Κυρίου μας.  Μετάνοιαν κήρυξαν όλοι οι άγιοι.  Μετάνοια είναι το συνεχές για είκοσι αιώνες τώρα κήρυγμα της Εκκλησίας του Χριστού.

Τί είναι η μετάνοια;  Γιατί είναι τόσο σημαντική για τους ανθρώπους;  Η λέξη είναι σύνθετη.  Αποτελείται από τη λέξη «μετά» και τη λέξη «νους» και σημαίνει αλλάζω νουν,  αλλάζω τρόπο σκέψεως, αλλάζω νοοτροπία, αλλάζω τρόπο ζωής και συμπεριφοράς.  Ο άνθρωπος που δεν μετανοεί αρέσκεται να κάνει την αμαρτία.  Ευχαριστιέται στο λάθος.  Αγαπά τα πάθη του.  Ο άνθρωπος που μετανοεί μισεί την αμαρτία, στενοχωριέται στο λάθος του, ευχαριστιέται με τις αρετές και την άσκηση.  Θεωρεί απόλαυση να είναι στη λατρεία του Θεού και να εφαρμόζει τις εντολές Του.

Ο άνθρωπος που δεν έχει μετάνοια γυρίζει την πλάτη του στο Θεό.  Απομακρύνεται από Αυτόν.  Αυτός που μετανοεί κάνει στροφή εκατόν ογδόντα μοιρών.  Γυρίζει το πρόσωπό του προς το Θεό και κάνει βήματα προς Αυτόν.  Η μετάνοια, σύμφωνα με τον άγιο Ιωάννη της Κλίμακος, είναι ανανέωση του βαπτίσματος και συμφωνία με το Θεό για μια νέα ζωή.  Με την μετάνοια ξαναγεννιέται ο άνθρωπος, ξεκινά νέους αγώνες πνευματικούς.  Παίρνει τα πνευματικά όπλα και κτυπά αδίστακτα το κακό όπου το βλέπει.  Κυρίως μέσα του, αλλά και γύρω του.  Η σκέψη του κακού και της αμαρτίας γενικά, του προκαλεί αποστροφή και την απομακρύνει αμέσως από το μυαλό του.

Αν τύχει να πέσει σε αμαρτία, ο άνθρωπος που ζει την μετάνοια, σηκώνεται αμέσως, καθαρίζεται με την εξομολόγηση και ξεκινά με πιο μεγάλη ορμή τον αγώνα.  Μισεί πιο πολύ την αμαρτία και τον διάβολο.  Αγαπά πιο πολύ το Χριστό.  Γίνεται πιο προσεκτικός στη ζωή του.  Αμαρτάνει από αδυναμία αλλά δεν απελπίζεται, δεν θίγεται.  Ξέροντας πόσο αδύνατος πνευματικά είναι, θεωρεί την πτώση του αναμενόμενη.  Λυπάται μόνο γιατί λύπησε το Χριστό και πλήγωσε την αγάπη Του, που τόσες φορές τον συγχώρεσε.

Πώς θα μετανοήσει κανείς; Πώς θ’ αρχίσει; Χρειάζεται να ηρεμήσει κατ’ αρχάς, να ξεφύγει από το καθημερινό τρέξιμο, το κυνηγητό της ηδονής και της εξωστρέφειας.  Χρειάζεται να στραφεί προς τα μέσα του.  Χρειάζεται όλοι μας να αφήσουμε την κουτσομπολίστικη στροφή προς τους άλλους.  Το γεμάτο περιέργεια και κατάκριση ενδιαφέρον μας για τους άλλους, που σκοπό ενδόμυχο έχει να αθωώσουμε τον εαυτό του ο καθένας μας.  Χρειάζεται να σκύψουμε λίγο μέσα μας ο καθένας, να σκάψουμε μέσα μας, να δούμε τα δικά μας.  Τις δυνάμεις, τις αδυναμίες, τα όρια, τις αντοχές μας, τα τάλαντα μας.  Να δούμε τα λάθη και τα πάθη μας.  Να δούμε τα καλά μας, αλλά και τα κακά μας.  Χρειάζεται περισυλλογή, αυστηρή αυτοεξέταση, αυτοκριτική και αυτομεμψία, δηλαδή κατηγορία του εαυτού μας.

Αυστηροί στον εαυτό μας, αλλά γεμάτοι επιείκεια και κατανόηση για τους άλλους. Να βρούμε τα ποσοστά της προσωπικής μας ευθύνης. Να μη τα ρίχνουμε εύκολα και γρήγορα πάντα μόνο στους άλλους. Απλά και ειλικρινά, τίμια και δίκαια πρέπει και αξίζει να οδηγηθούμε στην παραδοχή της αμαρτωλότητάς μας. Χρειάζεται να αναλάβουμε τις όποιες δικές μας ευθύνες.  Σε αυτές να σταθούμε.  Να τις αναλάβουμε ηρωικά και παλικαρίσια.  Αυτές τις δικές μας, ο καθένας, ευθύνες του να ομολογήσουμε στον πνευματικό.  Για να λάβουμε την άφεση και να ξεκινήσουμε την πάλη εναντίον των κακιών μας.

Ο εξομολογούμενος δεν περιγράφει τις κακίες των άλλων που τον ταλαιπωρούν.  Ομολογεί σύντομα και περιεκτικά την δική του ασθένεια που ταλαιπωρεί άλλους.  Ανοίγει καθαρά την καρδιά του και αποκαλύπτει την δυσωδία της δικής του πληγής.  Φανερώνει το δικό του σκοτάδι, τις δικές του πονηριές.  Δεν κατηγορεί τους άλλους που τον παρασύρουν στο κακό.  Δεν κατηγορεί την βρωμιά της κοινωνίας που τον πληγώνει και δεν τον αφήνει, τάχα, να ζήσει ο ίδιος πνευματικά.  Ο καταλογισμός της ευθύνης για τα δικά μας λάθη στους άλλους, απλά δείχνει ότι δεν μετανοήσαμε.  Ήμαστε ακόμη στην κατάσταση των πρωτοπλάστων.  Ζούμε στη χώρα και τη σκιά του θανάτου.

Αδελφοί μου!  Μόνο αν αντιληφθούμε ο καθένας τις ευθύνες του θα λυτρωθούμε.  Από τα βάθη των αιώνων ακούγεται η φωνή του προφήτη.  Ανέτειλε φως μέγα, ο Κύριός μας, Ιησούς Χριστός.  «Μετανοείτε», φωνάζουν οι προφήτες, ο ίδιος ο Χριστός και οι Πατέρες της Εκκλησίας μας.  Βαπτιστήκαμε και φωτιστήκαμε.  Αλλά με τις αμαρτίες μας γυρίζουμε συνεχώς και καθημερινά στο σκοτάδι.  Στο χέρι μας είναι να γυρίζουμε συνεχώς και καθημερινά στο φως.  Η ζωή του χριστιανού είναι ζωή συνεχούς μετανοίας.  Καθημερινά, κάθε ώρα και στιγμή να γυρίζουμε πίσω στο βάπτισμά μας, κατά τον άγιο Ιωάννη της Κλίμακος.  Να το ανανεώνουμε και να ξανασυμφωνούμε με το Θεό για μια νέα ζωή, μέσα στο φως της αγάπης Του.

‘Καλή μετάνοια’!  Είναι η καλύτερη ευχή για μας και τους άλλους.  Αμήν!

Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, Θεολόγος