«Τὸ στάδιον τῶν ἀρετῶν ἠνέωκται, οἱ βουλόμενοι ἀθλῆσαι εἰσέλθετε, ἀναζωσάμενοι τὸν καλὸν τῆς Νηστείας ἀγῶνα, οἱ γὰρ νομίμως ἀθλοῦντες, δικαίως στεφανοῦνται, καὶ ἀναλαβόντες τὴν πανοπλίαν τοῦ Σταυροῦ, τῷ ἐχθρῷ ἀντιμαχησώμεθα» (Ιδιόμελον Άινων Κυριακής της Τυριανής).

Η νηστεία είναι θεσμός πανάρχαιος και θεόσδοτος. Την νομοθέτησε ήδη στον παράδεισο ο Θεός, όταν απαγόρευσε στους πρωτοπλάστους να φάνε «από το δένδρο της γνώσεως του καλού και του κακού»(Γεν. 2. 17). Την όρισε στην συνέχεια ο μωσαϊκός νόμος. Την επικύρωσε ο Θεάνθρωπος Ιησούς Χριστός τόσο με το λόγο του όσο και με το παράδειγμα του όταν νήστεψε «σαράντα μέρες και σαράντα νύκτες» (Ματθ. 4. 2). Την τήρησαν οι απόστολοι και οι πρώτοι χριστιανοί. Την θεσμοθέτησε η Εκκλησία.

Νηστεία είναι λέξη «ξηράς τροφής» (ξηροφαγία), χωρίς λάδι ή κρασί, μια φορά την μέρες, και μάλιστα στην Θ’ ώρα (τρίτη μεσημβρινή). Λήψη τροφής, έστω μόνο ψωμιού, περισσότερο από μια φορά την ημέρα λέγετε λύση της νηστείας. Αν φάμε και λάδι ή πιούμε κρασί, τότε κάνουμε κατάλυση της νηστείας. Η κατηγορίες καταλύσεως της νηστείας είναι τέσσερίς:

1. Κατάλυση εις πάντα
2. Κατάλυση αυγών και γαλακτομικών προϊόντων
3. Κατάλυση ιχθύος-ψαρικών
4. Κατάλυση οίνου και ελαίου.

Πρέπει να σημειωθεί ότι, παρά την θέσπιση συγκεκριμένων ημερών και περιόδων νηστείας από την εκκλησία μας(ακρίβεια), η ρύθμιση του θέματος για κάθε χριστιανό ξεχωριστά αφήνεται στην διάκριση των πνευματικών πατέρων, που ενεργούνε κάποτε με συγκατάβαση(οικονομία) στην αδυναμία του ανθρώπου, και με γνώμονα πάντοτε το συμφέρον κάθε ψυχής.

Κάθε χριστιανός λοιπόν, οφείλει να τηρεί «διατεταγμένες» νηστείες, υπακούοντας με ταπείνωση στον Χριστό και στην Εκκλησία. Αυτή η υπακοή, βέβαια, δεν είναι άλογη ούτε ανώφελη. Γιατί με την νηστεία ισχυροποιείτε η θέληση, δουλαγωγείται το σώμα, καθαρίζεται ο νους, μαλακώνει η καρδία, καταστέλλονται οι σαρκικές ορμές, θεραπεύεται η ψυχή. Λέει ο Αγ. Γρηγόριος ο Παλαμάς «παν καλόν και αγαθόν δια της νηστείας κατορθούται και τελειούται». Ο Αγ. Γρηγόριος ο Θεολόγος θα πει «νηστεύσωμεν νηστεία δεκτήν, ευάρεστον τω Κυρίω. Αληθής νηστεία η των κακών αλλοτρίωσης, εγκράτεια γλώσσης, θυμού αποχής, επιθυμιών χωρισμός, καταλαλιάς ψεύδους και επιορκίας. Η τούτον ένδεια νηστεία εστί αληθής και ευπρόσδεκτος».

Θα ακούσουμε στην υμνολογία της περιόδου αυτής «Νήστευσον ψυχή μου, κακίας καὶ πονηρίας, κράτησον ὀργῆς, καὶ θυμοῦ καὶ πάσης ἁμαρτίας. Ἰησοῦς γὰρ τοιαύτην θέλει νηστείαν, ὁ φιλανθρωπότατος Θεὸς ἡμῶν» (Τριώδιον).

Πολλοί, ωστόσο, είναι εκείνοι που δεν τηρούν τις νηστείες της Εκκλησίας, προβάλλοντας διάφορες δικαιολογίες. Ο Μέγας Βασίλειος, στους δυο λόγους του «Περί Νηστείας» ορίζει ως αληθινή νηστεία τόσο την αποχή από ορισμένες τροφές όσο και την αποξένωση από την κακία. Γενικά συστήνει την καθολική εγκράτεια και την ασκητική τοποθέτηση απέναντι στα υλικά στοιχεία του κόσμου, τοποθέτηση που αποτρέπει την υποδούλωση του χριστιανού στα κτιστά και επιτρέπει την ελεύθερη και σωτήρια υποταγή στο θέλημα του Κυρίου «επειδή δεν νηστεύσαμεν εξεδιωχθήκαμεν εκ του Παραδείσου, ας νηστεύσωμεν για να εισέλθωμεν πάλι εις αυτόν… Δεν γνωρίζεις ότι με την λαιμαργίαν και την πολυφαγίαν σου κάμνεις παχύτερον τον σκώληκαν ο οποίος θα σε κατατρώγει;»

Αν ανακαλύψουμε όλα αυτά, θα βρούμε ακόμα ότι πραγματικά ολόκληρη η ζωή της Εκκλησίας ήταν πάντοτε αυτή η προετοιμασία, ότι όλοι οι κανόνες της, λειτουργικοί και πνευματικοί , κανόνες μετανοίας ή πειθαρχίας δεν έχουν άλλο λόγω να υπάρχουν παρά μόνο για να μας βοηθήσουν να κάνουμε την ζωή μας μια διαρκή προετοιμασία όχι μόνο για την θεία κοινωνία αλλά ταυτόχρονο για εκείνον που η ίδια θεία κοινωνία μας προετοιμάζει: την μακαριότητα και την πληρότητα της μέρας «εις ουκ έσται τέλος» της αιώνιας βασιλείας του Θεού.

Θα ανακαλύψουμε έτσι την πραγματική ανάγκη της νηστείας, του μυστηρίου της μετανοίας. Θα αναζητήσουμε σ’ αυτή όχι την τυπική αποχή από τροφές ή μια κατάλληλη «προϋπόθεση» για θεία κοινωνία, αλλά μια βαθιά πνευματική αναγέννηση, κοινωνία, την αληθινή συμφιλίωση με τον Θεό την επιστροφή στην εκκλησία του από την οποία συχνά ξεκόβουμε, απομακρυνόμαστε χάρη στην ανέλπιδη εκκοσμίκευση της ύπαρξής μας.

Τώρα πιά μπορεί να είναι σκοτάδι έξω, η νύχτα μέσα στην οποία πορευόμαστε και την οποία θα πρέπει να ζήσουμε, να παλέψουμε και να αντέξουμε, μπορεί ακόμη να κρατήσει πολύ. Αλλά «είδομεν το φώς το αληθινόν» και το φως αυτό φωτίζει τώρα την νύκτα. Η Βασιλεία του Θεού της οποίας την παρουσία τίποτε σε αυτόν τον κόσμο δεν φανερώνει, μας δόθηκε «εν τω κρυτπώ», η χαρά και η ειρήνη της μας συνοδεύει καθώς ετοιμαζόμαστε να συνεχίσουμε το στάδιο της νηστείας «Δέσποτα Παντοκράτορ, ο πάσαν την κτίσιν εν σοφία δημιουργήσας, ο δια την άφατόν σου πρόνοιαν και πολλήν αγαθότητα, αγαγών ημάς εις τας πανσέπτους ημέρας ταύτας, πρός καθαρισμόν ψυχών και σωμάτων, προς εγκράτειαν παθών, προς ελπίδα αναστάσεως, ο δια τεσσαράκοντα ημερών πλάκας χειρίσας τα θεοχάρακτα γράμματα τω θεράποντί σου Μωσεί, παράσχου και ημίν, Αγαθέ, τον αγώνα τον καλόν αγωνίσασθαι, τον δρόμον της νηστείας εκτελέσαι…»(Λειτουργία των Προηγιασμέων).

Η Σαρακοστή του 2017 ας γίνει σταθμός στην πορεία της ζωής μας και ας είναι μια διαφορετική σαρακοστή από τις υπόλοιπες.

Καλόν και ευλογημένον Στάδιον των Αρετών.

Αρχιμανδρίτης Σωφρόνιος Βαρντικίδης